Begonie w polskiej nomenklaturze zwane też ukośnicami to rośliny o bogatej historii wśród fanów domowej i ogrodowej zieleni. Już nasze prababcie chętnie uprawiały je w swoich ogrodach i na balkonach. Ostatnio begonia staje się popularna już nie tylko ze względu na swoje piękne, barwne kwiaty. Teraz to jej niezwykłe, różnokolorowe liście o spektakularnych wzorach i ciekawych fakturach stanowią główny atut dla roślinnych kolekcjonerów. Chcesz dowiedzieć się więcej o tych fascynujących roślinach? W tym poradniku podzielimy się z Tobą wskazówkami, jak dbać o begonie i jakie odmiany wybrać do domowej uprawy.
Wygląd i środowisko naturalne begonii
Begonie to niezwykle liczny rodzaj roślin należących do rodziny begoniowatych. Niektóre klasyfikacje wskazują, że możemy rozróżnić nawet 1500 odmian! Ma to związek z tym, że begonie bardzo łatwo ze sobą krzyżować oraz tym, że rośliny te świetnie adaptowały się do różnych warunków. Wiele z nich znamy jako rośliny ozdobne, które chętnie uprawiamy w domach, ogrodach i na balkonach.
Gatunków begonii jest tak wiele, że trudno byłoby przedstawić jeden oczywisty szczegół, który łączy wszystkie. Warto jednak zwrócić uwagę na charakterystyczny – sercowaty i niesymetryczny kształt blaszek liściowych oraz wielobarwne, piękne kwiaty. Te dwie cechy można także wskazać jako najczęstsze wyróżniki podziału tych roślin na grupy.
Begonie wyróżniające się dekoracyjnymi, długo utrzymującymi się kwiatami cenione są przede wszystkim w uprawach balkonowo-ogrodowych. Mają status niezaprzeczalnych gwiazd, które spotkamy we wszystkich sklepach ogrodniczych. Popularne gatunki z tej grupy to: begonia stale kwitnąca (begonia semperflorens), begonia bulwiasta (begonia x tuberhybrida) oraz begonia zwisająca (begonia x tuberhybrida pendula). Zazwyczaj zakwitają późną wiosną i kwitną aż do późnej jesieni.
Jako rośliny doniczkowe begonie podziwiane są przede wszystkim ze względu na swoje liście, które oprócz ciekawego kształtu zachwycają także nietypowymi fakturami oraz wybarwieniem. Do najpopularniejszych gatunków uprawianych w domach należą: begonia koralowa zwana też plamistą (begonia maculata), begonia królewska (begonia rex) i begonia corallina. Na tej grupie skupimy się w artykule.
W naturze begonie występują w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Najwięcej gatunków pochodzi z Ameryki Południowej, gdzie porasta najniższe warstwy lasów lub – jako epifity – pnie drzew.
Jak pielęgnować begonię?
O wymaganiach roślin doniczkowych najwięcej mówi nam ich pochodzenie. Dla begonii warto więc postarać się o wysoką wilgotność powietrza, jasne stanowisko o rozproszonym świetle, przepuszczalne podłoże oraz regularne podlewanie.
Jeśli zatroszczymy się o to, aby na naszym parapecie stworzyć roślinie warunki podobne do naturalnych, uprawa i pielęgnacja begonii nie powinna sprawiać większych problemów.
Jakie stanowisko będzie najlepsze dla begonii?
Nasłonecznienie
Begonie najlepiej czują się na jasnych stanowiskach oświetlonych rozproszonym światłem. Palące, ostre słońce południowej wystawy zdecydowanie nie jest wskazane, ponieważ mogłoby z łatwością poparzyć dekoracyjne liście. Zbyt słabe nasłonecznienie może natomiast spowodować wolniejszy wzrost roślin oraz ich słabsze wybarwianie. Najlepszym wyborem będzie okno wschodnie lub zachodnio-północne.
Wilgotność powietrza
Zapewnienie odpowiedniej wilgotności powietrza również jest istotnym czynnikiem w pielęgnacji begonii. Gatunki o ozdobnych, aksamitnych i pokrytych włoskami liściach wymagają wyższej wilgotności powietrza niż odmiany o mięsistych liściach, uprawiane głównie dla dekoracyjnych kwiatów. Optymalna będzie wilgotność powietrza na poziomie 50-60%. Warto zaopatrzyć się w nawilżacz powietrza lub postawić begonię na podstawce z mokrym keramzytem, który parując, będzie oddawał wilgoć. Ważne, aby nie spryskiwać liści wodą, ponieważ begonie tego nie tolerują i mogą zareagować odrzucaniem części bądź nawet całych liści! O tym, jak podnieść wilgotność powietrza innymi metodami niż spryskiwanie, przeczytasz w naszym artykule.
Temperatura
Ważna przy uprawie tych roślin jest także odpowiednia temperatura. Begonie są wrażliwe na niskie temperatury, ale nie są też roślinami lubującymi się w upałach. Należy chronić je przed chłodnymi powiewami z otwartych zimą okien, ale także gorącymi wyziewami z piekarnika czy kaloryfera. Domowe egzemplarze o ozdobnych liściach najlepiej czują się w temperaturze 18-25℃.
Kiedy przesadzać i jakie podłoże wybrać dla begonii?
Pierwsze przesadzenie begonii najlepiej przeprowadzić około 2 tygodnie po zakupie. Roślina przyniesiona ze sklepu jest bowiem posadzona w podłożu produkcyjnym, które nie nadaje się do uprawy stałej. Dodatkowo przesadzając, upewnimy się też, czy nie ma ona żadnych chorób lub szkodników i jak wygląda jej system korzeniowy. Dwutygodniowa przerwa pozwala natomiast roślinie przyzwyczaić się do warunków panujących w domu i lepiej znieść kolejną zmianę, jaką będzie posadzenie w nowym podłożu.
Begonię przesadzamy także, kiedy wyrośnie ze swojej doniczki. Roślina ta dobrze czuje się w mniejszych doniczkach, jednak kiedy bryła korzeniowa jest bardzo rozrośnięta i zaczyna wypychać ją lub wystawać, należy przesadzić begonię do rozmiar większej. Najlepiej zrobić to wiosną, ponieważ jest to najlepszy okres do wzrostu i rozwoju. Nie zdziw się jednak, jeśli po wymianie podłoża roślina odrzuci część liści – begonie czasem bywają kapryśne i nieszczególnie przepadają za zmianami warunków. Uspokajamy, jednak, że jest to zupełnie naturalne i powinno być dla nas sygnałem, żeby dać roślinie czas na regenerację. Po jakimś czasie z pewnością zauważymy, że wypuszcza nowe, młode liście.
Najlepsze podłoże dla tej rośliny będzie bogate w składniki odżywcze, a jednocześnie lekkie, przepuszczalne, o lekko kwaśnym odczynie. Odpowiednią mieszankę z powodzeniem wykonasz samodzielnie, korzystając z naszego zestawu DIY do roślin kwaśnolubnych. Zawiera on wszystkie niezbędne składniki w tym: spulchniający i zapewniający odpowiedni odczyn torf kwaśny, odżywczy humus i rozluźniający perlit.
Jak podlewać begonię?
Odpowiednie podlewanie to bardzo ważna kwestia w efektywnej uprawie begonii, które w pielęgnacji najbardziej cenią umiar. Są to rośliny wrażliwe zarówno na przesuszenie, jak i na nadmiar wody. Zbyt obfite podlewanie może powodować zastój wody w systemie korzeniowym oraz prowadzić do gnicia korzeni. Przesuszenie natomiast skutkuje zasychaniem liści i sprzyja infekcjom pasożytów, które nie przepadają za wilgocią, takich jak przędziorek czy wełnowiec.
Gdy już oswoimy się z begonią, łatwo zauważymy, kiedy potrzebuje wody. Pragnienie sygnalizuje ona tym, że jej ogonki liściowe lekko opadają, a liście widocznie tracą jędrność.
Begonie wymagają, by wilgotność podłoża i intensywność nawadniania była dostosowana do pory roku. Pod koniec wiosny i latem lubią mieć stale lekko wilgotne (ale nie mokre!) podłoże. Najlepiej wtedy podlewać je 1-2 razy w tygodniu. Zimą preferują podlewanie po lekkim przesuszeniu wierzchu ziemi, raz na 7-10 dni.
Niezwykle istotne jest, by roślinę podlewać przefiltrowaną lub przegotowaną i odstaną wodą o temperaturze pokojowej, a podczas podlewania nie moczyć liści i pędów. Dlatego najlepiej sprawdzi się metoda podlewania poprzez tak zwane „podsiąkanie”. Polega ona na wlewaniu wody od dołu – do podstawki, z której woda podsiąknie do doniczki.
Jak nawozić begonię?
Ostatnim niezbędnym zabiegiem w pielęgnacji begonii jest ich nawożenie, ponieważ te piękne rośliny mają całkiem duże zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Zasilanie nawozem wesprze zdrowy wzrost, a także zadziała prewencyjnie na ich zdrowie. Begonie nawozimy w okresie kwitnienia i szczególnego wzrostu, czyli wiosną i latem, aż do przekwitnięcia. Warto używać do tego nawozów mineralnych przeznaczonych specjalnie do tego gatunku bądź, zależnie od tego na czym nam zależy: nawozów do roślin kwitnących (kwiaty) lub nawozów do roślin zielonych (liście). Można także wykorzystywać preparaty uniwersalne. Warto stosować połowę dawki zalecanej przez producenta.
Rozmnażanie begonii
Rozmnażanie begonii jest bardzo proste, dzięki czemu z łatwością możemy powiększyć swoją roślinną kolekcję lub podzielić się sadzonką pięknej odmiany ze znajomymi. Rośliny te możemy rozmnożyć na kilka sposobów – przez podział bulwy, ukorzeniając sadzonki pędowe, szczytowe lub liściowe.
Rozmnażanie poprzez sadzonki pędowe i szczytowe jest proste, i polega na obcięciu zdezynfekowanym narzędziem odpowiedniego pędu posiadającego węzeł (miejsce, z którego wyrasta liść) i ukorzenieniu go w wilgotnym podłożu pod szklanym lub foliowym przykryciem.
Oryginalnym sposobem rozmnażania begonii jest ukorzenianie sadzonek liściowych. Polega ono na pobraniu odpowiedniego (dorosłego i zdrowego) liścia, przecięciu go na kilka części czystym narzędziem, a następnie zanurzeniu ich w wodzie z ukorzeniaczem, włożeniu do wilgotnego podłoża i nakryciu przezroczystą folią do czasu ukorzenienia.
Bulwy begonii najczęściej wykorzystuje się do rozmnażania odmian balkonowo-ogrodowych. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o rozmnażaniu roślin domowych, przeczytaj nasz artykuł „Rozmnażanie roślin – jak rozmnażać i ukorzeniać rośliny„.
Jakie choroby i szkodniki najczęściej atakują begonię?
Najczęstszą przypadłością, która zagraża zdrowiu begonii są choroby grzybowe. Jeśli zauważysz na liściach białe, szare lub brązowe plamy, a cała roślina zaczyna marnieć, najprawdopodobniej masz do czynienia z jakąś formą tych chorób.
Pierwszym krokiem na drodze do odratowania rośliny będzie wycięcie wszystkich zainfekowanych liści i korzeni oraz wymiana podłoża, a następnym ewentualne spryskanie lub podlanie specjalnymi preparatami przeciw grzybom.
Pamiętaj, że tym co sprzyja rozwojowi chorób grzybowych jest nadmierne podlewanie oraz wysoka wilgotność powietrza w niewentylowanym pomieszczeniu.
Jednym z pasożytów, które najbardziej upodobały sobie begonię jest wciornastek. Ten niepozorny owad o jasnym, wydłużonym ciele i skrzydełkach żywi się sokami naszych roślin, pozostawiając na nich białe wyżłobienia i plamy. Jeśli zobaczysz je na swoim okazie, a do tego zaobserwujesz także szybko poruszające się, przecinkowate robaczki, to znak, że roślinie trzeba pomóc.
W pierwszej kolejności zafunduj jej dokładny prysznic z mydłem lub płynem do naczyń – liść po liściu przecieraj gąbką, aby pozbyć się jak największej ilości szkodników. Kolejnym krokiem może być zawieszenie roztoczy Swirski, które są naturalnym wrogiem wciornastków, natomiast dla roślin są zupełnie nieszkodliwe, a także oprysk wodą z olejem neem. Jeśli te sposoby nie pomogą, pozostaje skorzystanie ze specjalistycznych preparatów owadobójczych.
(Pamiętaj, że ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem zasad bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem czytaj informacje zamieszczone na etykiecie i postępuj zgodnie z instrukcjami. Zabezpiecz także wszystkich domowników (w tym szczególnie małe dzieci i zwierzęta) przed kontaktem z oparami i opryskaną rośliną.)
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o zwalczaniu chorób i pasożytów, przeczytaj nasze artykuły z kategorii „Choroby roślin i szkodniki„.
Rozmnażanie tych roślin jest bardzo proste, dzięki czemu z łatwością możemy powiększyć swoją roślinną kolekcję lub podzielić się sadzonką pięknej odmiany ze znajomymi. Begonię możemy rozmnożyć na kilka sposobów – przez podział rośliny, ukorzeniając sadzonki pędowe, szczytowe lub liściowe. (Więcej o rozmnażaniu roślin domowych przeczytasz TUTAJ.)
Jakie stanowisko będzie najlepsze dla begonii?
Uprawa begonii nie powinna sprawiać problemów, jeżeli zatroszczymy się o jej wymagania. Aby pięknie rosła, powinniśmy ją umieścić w jasnym miejscu o rozproszonym świetle. Zdecydowanie należy unikać palącego słońca południowej wystawy. Bezpośrednie promienie słoneczne nie są wskazane, ponieważ z łatwością mogłyby uszkodzić jej dekoracyjne liście. Natomiast zbyt słabe nasłonecznienie może spowodować wolniejszy wzrost oraz słabsze wybarwienie liści. Najlepszym wyborem będzie okno wschodnie lub zachodnio-północne. Ważna przy uprawie begonii jest temperatura – to nie są rośliny lubujące się w upałach. Pozostawmy je w temperaturze 20-21℃.
Popularne odmiany begonii
Begonia maculata wightii
Roślina znana także jako begonia koralowa. Należy do najpopularniejszych gatunków i ani trochę nas to nie dziwi! Przykuwa uwagę fantazyjnym, nakrapianym wybarwieniem i nieregularnym kształtem liści.
Begonia beleaf maori haze
Elegancka odmiana o delikatnych liściach pokrytych gradientowym przejściem kolorów seledynowego i bordo, osadzonych na długich ogonkach. Będzie gratką dla wszystkich fanek barw jesieni.
Begonia serratipetala
Odmiana o niezwykłych, pierzasto-powycinanych blaszkach liściowych. Łączy barwy dojrzałej zieleni na wierzchach z bordo na spodniej stronie blaszek liściowych, a uroku dodaje jej różowe nakrapianie.
Begonia maculata tamaya
Kolejna z pięknie nakrapianych begonii, z odrobinę delikatniejszymi kropkami. Oprócz niezwykłych blaszek liściowych jej ozdobą są także subtelne, jasnoróżowe kwiaty.
Begonia beleaf indian summer
Hipnotyzująca odmiana, której największym atutem są zachwycające różowo wybarwione liście z czarnym unerwieniem i ciekawą fakturą. Będzie oryginalnym akcentem wśród zielonej kolekcji.
Begonia snow white
Odmiana o dużych, gęsto nakrapianych liściach, które od razu przykuwają wzrok. Oprócz nich roślina wykształca także piękne, różowe kwiaty.
Begonia amphioxus
Nietypowa odmiana, która wygląda jak z bajkowej animacji. Limonkowe, kojarzące się ze smoczymi skrzydłami liście zdobi nieregularne obramowanie i bordowe nakrapianie.
Begonia królewska fireworks
Roślina, która kojarzy się z magicznym lasem! Jej wyjątkowe iście zdobią krwiście bordowe środki i nerwy, srebrno-kremowe pasy wewnątrz i purpurowe obramowania.
Begonia masoniana “jungle”
Odmiana, która wprowadzi do wnętrza trochę egzotyki. Duże liście o charakterystycznym kształcie wybarwione są na soczysty, jasnozielony kolor i pokryte delikatnymi czerwonawymi włoskami.
Begonia “mountain explore”
Ta odmiana to prawdziwe roślinne dzieło sztuki! Zachwyca zaokrąglonym kształtem, dwukolorowym wybarwieniem i wypukłą fakturą blaszek liściowych.
Begonia sizemorae
Niepowtarzalna, mroczna odmiana o różnobarwnych liściach pokrytych białymi włoskami.
Begonia listada
Dekoracyjna trójkolorowa odmiana o drobnych listkach pokrytych miękkim meszkiem. Z wierzchu liście wybarwione są na ciemną zieleń z kontrastowymi, jaśniejszymi głównymi nerwami. Spody i łodygi przybierają kolor bordowego wina.
Dlaczego warto mieć w swojej domowej kolekcji begonie?
Begonie to niezwykłe rośliny cieszące oko mnogością kolorów i kształtów. Efektowne odmiany o ozdobnych liściach w odcieniach zieleni, bieli, różu, czerwieni czy purpury od lat zachwycają miłośników domowej flory.
Uprawa begonii wymaga nieco wysiłku, jednak ich uroda zdecydowanie jest tego warta. Roślinne kompozycje z ich udziałem efektownie prezentują się we wnętrzach i jak żadne inne pozwalają zbudować w nich klimat tajemniczego, baśniowego lasu.
